Hôn nhân thực tế là hôn nhân được công nhận dựa trên cơ sở thực tế là các bên nam và nữ đã và đang chung sống với nhau như vợ chồng, có đủ điều kiện kết hôn nhưng không đăng ký kết hôn tại cơ quan đăng ký kết hôn có thẩm quyền. Những trường hợp này vẫn được pháp luật công nhận hôn nhân hợp pháp, vì vậy được giải quyết quyền, lợi ích và nghĩa vụ như hôn nhân hợp pháp.
Nam, nữ sống chung như vợ chồng trước ngày 03 – 01 – 1987 (ngày Luật Hôn nhân và Gia đình năm 1986 có hiệu lực pháp luật) và có đủ điều kiện kết hôn thì vẫn được công nhận là hôn nhân thực tế.
Nam, nữ sống chung như vợ chồng từ ngày 01 – 01 – 2001 ngày Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 có hiệu lực pháp luật) mà không đăng ký kết hôn thì không được pháp luật công nhận là vợ chồng.
